Kryptowaluty: jak odpowiedzieć na pytania Banku AML?
Wraz z dynamicznym rozwojem rynku kryptowalut, banki coraz częściej zwracają uwagę na transakcje związane z cyfrowymi aktywami. Wynika to z kilku okoliczności. Po pierwsze w 2017 r. KNF wydał słynną już „rekomendację” skierowaną do banków o tym, aby baczniej przyglądać się transakcjom kryptowalutowym. Po drugie wynika to z konieczności przestrzegania przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML) oraz finansowaniu terroryzmu. Klienci angażujący się w operacje kryptowalutowe mogą spotkać się z dodatkowymi pytaniami ze strony instytucji finansowych, a nawet z blokadą konta. Aby uniknąć nieporozumień i zapewnić płynność swoich działań finansowych, warto zrozumieć, jakie informacje są wymagane przez banki oraz jak odpowiednio przygotować się do ewentualnych zapytań. Niniejszy artykuł stanowi przewodnik dla osób związanych z branżą kryptowalut (kantorów, giełd) oraz innych, którzy chcą świadomie i skutecznie odpowiadać na pytania banków w kontekście AML.
Dlaczego banki zadają pytania o transakcje kryptowalutowe/moje pieniądze?
Banki zadają pytania o transakcje kryptowalutowe i o Twoje pieniądze, Twoje inne transakcje w związku z obowiązkami wynikającymi z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML).
Zgodnie z przepisami bank musi na bieżąco monitorować transakcje swoich klientów. Oznacza to kilka rzeczy. Po pierwsze bank musi określić profil swojego klienta. Pisząc profil mam na myśli szczególną wiedzę o kliencie w kontekście: obszaru geograficznego (skąd jest, jakiego państwa jest rezydentem), produktów i usług z jakich korzysta, przeznaczenia rachunku oraz celu jaki jest związany z korzystaniem z rachunku.
Po drugie każde wyjście poza kanon ustalonego profilu lub typowego użytkownika lub każde korzystanie z produktów, które uważane są za produkty/usługi podwyższonego ryzyka powoduje, że Bank zastanawia się czy, aby na pewno korzystasz z jego usług zgodnie z prawem.
Przykładowo: jeżeli np. sprzedajesz/kupujesz krypto za pomocą usługi P2P, masz w związku z tym sporo transakcji BLIK – Bank będzie bardzo zainteresowany tymi transakcjami. Takie przesyłanie BLIKów na kilka tysięcy złotych różnym osobom, z różnych zakątków Polski będzie odbiegało od profilu klienta typowego.
W takich sytuacjach Bank mając za mało informacji o Tobie, o Twoich działaniach może zadać Ci pytania. Wszak najlepszym źródłem wiedzy o kliencie jest sam klient.
Czy to w ogóle legalne, że bank pyta o transakcje?
Tak, działanie banku jest legalne. Bank działa na mocy przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Często spotykam się ze zdziwieniem klientów, którzy z oburzeniem wręcz pytają jakim to prawem bank pyta o to co robią. Ano, niestety wszystko zgodnie z przepisami.
Jakie są najczęściej zadawane pytania przez banki dotyczące kryptowalut?
Najczęście zadawane pytania przez banki dotyczące kryptowalut to:
- pytanie o konkretne transakcje lub konkretne relacje. Przykładowo jeżeli korzystasz z usług ON/OFF ramp typu Moonpay, GoCash, bank będzie się pytał co oznaczają konkretne przelewy;
- pytanie o to skąd pochodzą środki którymi dysponujesz. Często banki pytają konkretnie o transakcje, a często pytają dość ogólnie o źródło pochodzenia środków. Odpowiedź zależy od tego oczywiście z jakim przypadkiem mamy do czynienia;
- pytanie o charakter operacji dokonywanych na rachunku – jest to jedno z tych ciekawszych pytań. Bank pyta o charakter dokonywanych przez Ciebie operacji. Najczęściej bank tutaj ma na myśli czy występujesz tu w charakterze konsumenta czy występujesz w charakterze przedsiębiorcy. Jeżeli bowiem masz sporo transakcji związanych z działalnością gospodarczą, a rachunek jest rachunkiem osobistym – bank zauważy tutaj sprzeczność Twojego działania z kategorią produktu jakim się posługujesz;
- pytanie o cel relacji z bankiem. Krótko mówiąc – po co ci ten rachunek;
Jak odpowiadać gdy bank pyta o konkretne transakcje kryptowalutowe?
Gdy bank pyta o konkretne transakcje kryptowalutowe należy odpowiedzieć zgodnie z prawdą. Niezależnie od tego czy prowadzisz działalność w krypto czy jesteś po prostu entuzjastą, który od czasu do czasu kupuje/sprzedaje krypto.
Odpowiedź powinna zawierać opisanie transakcji. Co to jest za transakcja (kupno/sprzedaż kryptowalut). Możesz podać szczegóły np. opisać że to transakcja p2p. Jeżeli możesz – przedstaw również potwierdzenie dokonania transakcji.
U podstaw powyższej odpowiedzi leżą dwa przekonania. Po pierwsze, handel kryptowalutami jest zgodny z prawem. Nie ma podstaw do tego, aby kłamać, kryć się z tym. Po drugie prawdopodobnie bank i tak wie lub może się domyślać co to za transakcje, więc kłamanie nie jest najlepszym pomysłem.
Zapewne pojawią się osoby, które pomyślą sobie: jak powiem prawdę bank wypowie mi umowę. Okej, istnieje takie ryzyko, ale powiedzenie nieprawdy to mogą być jeszcze większe problemy. Bank zawsze ma możliwość złożenia zawiadomienia do GIIF w związku z praniem pieniędzy. Lepiej zatem nie ryzykować.
Jak odpowiadać gdy bank pyta o to czy prowadzę działalność kryptowalutową?
Gdy Bank pyta o to czy prowadzę działalność kryptowalutową należy odpowiadać zgodnie z prawem.
Od jakiegoś czasu jeden z banków funkcjonujących w Polsce pyta kantory, giełdy i inne podmioty wpisane do rejestru działalności walut wirtualnych o to czy prowadzą działalność w krypto. Bank wymaga podpisania i odesłania oświadczenia pod rygorem wypowiedzenia umowy.
Moje rozumienie tej sytuacji jest następujące.
Jeżeli nie odpowiesz nic – bank wypowie Ci umowę rachunku. Będzie to zgodne z prawem – dostarczysz mu bowiem powodu nie udzielając odpowiedzi na pytanie. Jeżeli odpowiesz niezgodnie z prawdą – i tak wyjdzie na jaw czym się zajmujesz i przy następnym pytaniu (a może i nawet nie pytając się Ciebie ponownie) bank wypowie Ci umowę z uwagi na nieprawdziwe oświadczenie.
Tylko prawdziwie udzielona informacja bankowi, zgodna z rzeczywistością umożliwia walkę w sądzie o rachunek bankowy. Tak, niestety nie będzie najpewniej innej możliwości utrzymania rachunku niż pozew w sądzie.
Jak unikać podejrzeń o pranie pieniędzy przy korzystaniu z kryptowalut?
To proste, wystarczy unikać nieprawdziwych odpowiedzi. Zdarza się, że spotykam się z sytuacją kiedy ktoś wpada na pomysł udzielenia bankowi odpowiedzi niezgodnej ze stanem faktycznym. Oczywiście w szczytnym celu – utrzymania rachunku bankowego.
Niestety tego typu nieprawdziwe odpowiedzi bardziej skłonią bank do podejrzenia o pranie pieniędzy niż do umożliwienia dalszej współpracy z bankiem.
Pytania Banku AML - co może zrobić bank?
Bank ma zasadniczo kilka opcji po uzyskaniu od Ciebie odpowiedzi lub braku uzyskania odpowiedzi.
Jeżeli bank nie dostanie od Ciebie informacji zwrotnej – 100% że wypowie umowę rachunku bankowego. Bank ma po prostu obowiązek zakończenia relacji jeżeli nie może zastosować środków bezpieczeństwa finansowego.
Jeżeli bank dostanie od Ciebie odpowiedź to w zależności oczywiście od tego jaka ona będzie może:
- pozwolić Ci dalej korzystać z rachunku. To nie jest tak że każda styczność banku z krypto automatycznie oznacza wypowiedzenie.
- wypowiedzieć Ci umowę rachunku bankowego
- zablokować Ci rachunek bankowy, zablokować transakcje i wypowiedzieć umowę
- do opcji wyżej możliwe jest jeszcze że bank np. złoży zawiadomienie do prokuratury jeżeli będzie miał wątpliwość co do tego czy pierzesz pieniądze lub popełniasz inne przestępstwa
Odnośnie tej ostatniej opcji musimy pamiętać, że bank może złożyć zawiadomienie nie tylko w przypadku podejrzenia prania pieniędzy. Bank ma obowiązek informować o każdym potencjalnym przestępstwie swojego klienta.
Co zrobić, gdy bank zablokuje Twoje konto?
Gdy bank zablokuje Twoje konto to pytanie o powód takiej blokady.
W pierwszej kolejności skontaktuj się z bankiem i ustal jaka jest przyczyna blokady. Opcje mogą być dwie:
- Blokada w związku z brakiem odpowiedzi na pytania czy też brakiem możliwości zastosowania środków bezpieczeństwa finansowego. Taka blokada oznacza, że nic już nie zrobisz z kontem chyba że udzielisz odpowiedzi bankowi. Może być też tak, że jesteś już po terminie na odpowiedź i bank wypowie Ci po prostu rachunek bankowy. Co zrobić? Pozostaje Ci walka o rachunek bankowy w sądzie.
- Blokada prokuratorska. Tutaj otrzymasz pismo z prokuratury o blokadzie. Na postanowienie będzie przysługiwało Ci zażalenie.
Co zrobić, gdy bank wypowie umowę rachunku bankowego?
Gdy bank wypowie umowę rachunku bankowego nie masz zasadniczo wiele opcji.
Pierwszą z nich jest reklamacja. Tylko czemu bank miałby uwzględniać reklamację na swoją decyzję? Musiałbyś wykazać, że bank się pomylił kończąc relację z Tobą.
Drugą z nich jest pozew w sądzie o ustalenie, że umowa rachunku bankowego dalej obowiązuje. Jeżeli jesteś zainteresowany tą drugą opcją jako adwokat, który posiada doświadczenie w tych sprawach zdecydowanie polecam swoje usługi.